Afmælisrit SÍ á 40 ára afmæli Einvígis aldarinnar 2012
Hrafn Jökulsson fjallar um Friðrik Ólafsson:
Það gerðist ekki af sjálfu sér að Ísland yrði vettvangur fyrir sögufrægasta skákeinvígi allra tíma. Árið 1972 voru ekki nema 28 ár síðan Ísland varð sjálfstætt ríki. Hingað komu fáir ferðamenn og Björk var bara 7 ára, drengirnir í Sigurrós varla fæddir. Sjónvarpið var í svarthvítu. Það var verið að byggja í Breiðholtinu. En það voru ósköp fáir að pæla í Íslandi.
Nokkrir einstaklingar höfðu hinsvegar náð afburðaárangri á sínu sviði – það gladdi Íslendinga ógurlega þegar Laxness fékk Nóvelsverðlaunin 1955, þar með höfðum við uppáskrift sænsku akademíunnar að hér byggi gáfuð þjóð.
Þessvegna fyllti það Íslendinga ekki síður stolti, þegar fréttir tóku að berast af því í kringum 1950 að ungur og hæglátur piltur, Friðrik Ólafsson að nafni, væri efnilegasti skákmaður sem Íslendingar hefðu eignast. Það er sérstakt rannsóknarefni hvernig Friðrik tókst á undraskömmum tíma að komast í hóp fremstu skákmanna heims. Jújú, skáklífið var að mörgu leyti blómlegt, en á æfingum voru þungbúnir miðaldra menn í miklum meirihluta.
Það þurfti meira að segja að greiða um það atkvæði hvort 11 ára gamall Friðrik fengi að vera með í skákmóti fullorðinna. Sumum keppendum fannst hugmyndin alveg fráleit – og höfðu víst mestar áhyggjur af því að pjakkurinn yrði niðurbrotinn í mótslok. Það fór nú á aðra leið, og sá sem hafði mestar áhyggjur af þátttöku Friðriks litla var auðvitað gjörsigraður!
Friðrik varð fyrst Íslandsmeistari 1952 og síðan í öll þau sex skipti sem hann tók þátt í Skákþingi Íslands. Hann varð Norðurlandameistari 1953 og háði um árabil mikla gímu við danska meistarann Bent Larsen, sem tefldi á fyrsta borði heimsliðsins gegn Sovétmönnum 1970.
Friðrik var útnefndur stórmeistari 1958, en þá voru aðeins nokkrir tugir sem gátu skartað því sæmdarheiti – nú eru þeir um 1500!
Friðrik kom Íslandi á skákkort heimsins. Hann var efstirsóttur á skákmót, því bæði er hann þekktur fyrir herramennsku, góðan húmor og yfirburða þekkingu á skáksögunni. Það er unun að heyra Friðrik segja frá því hvernig skákin ferðaðist frá Indlandi fyrir hálfu öðru árþúsundi, og barst síðan með Persum og Aröbum til Evrópu…
En eitt er víst: Ef Friðrik Ólafsson hefði ekki verið búinn að koma Íslandi á skákkort heimsins er alveg bókað að einvígið mikla 1972 hefði ekki verið haldið í Reykjavík. Það hefði einfaldlega engum dottið það í hug. En allir þekktu Friðrik Ólafsson og hann þekkti bæði Fischer og Spassky.
Hin stórhuga stjórn Skáksambands Íslands á þessum árum, undir forystu Guðmundar G. Þórarinssonar vann þrekvirki, sem lengi verður í minnum haft. Og úr varð langstærsti viðburður sem haldinn hefur verið á Íslandi. Um einvígið hafa verið skrifaðar 150 bækur. Um það hafa verið gerðir ótal sjónvarpsþættir. Það er sífellt verið að fjalla um þetta einvígi, skoða það frá nýjum hliðum.
Ég læt sérfræðingum eftir að reikna út „markaðslegt gildi“ þess, en með hliðsjón af öllu framansögðu held ég að við getum útnefnt Friðrik Ólafsson einhvern verðmætasta og mikilvægasta einstakling 20. aldar.
